Half november presenteerde het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) het ‘Informatieplan VWS 2023-2027. Dit is een strategische visie op informatievoorziening en geeft de prioriteiten van VWS op het gebied van digitalisering en informatisering weer. Standaardisering van gegevensuitwisseling, bescherming van privacy, een goede juridische grondslag, cybersecurity en beperking van wildgroei aan systemen en private winsten komen in het rapport aan bod.
De zorgketen, van huisarts, naar basiszorg, naar specialist, verandert steeds meer in een
zorgnetwerk. aldus het rapport. In de ideale situatie staat bij dit soort ‘netwerkzorg’ de patiënt centraal en heeft hij of zij de regie om in een netwerk van verschillende zorg- en hulpverleners te bewegen. De juiste informatie op de juiste plek op het juiste moment is daarbij van groot belang. De coronapandemie heeft deze ontwikkelingen en ook het uitrollen van bijvoorbeeld hybride zorg, alleen maar versneld en versterkt.
Duidelijke rol ICT in zorg
VWS wil de mogelijkheden van digitalisering volop inzetten. In het beleid moeten daarom voorwaarden voor informatievoorziening en ICT al in een vroeg stadium worden meegenomen. VWS ziet ICT-ontwikkelingen als middelen om de maatschappelijke opgaven voor de zorg te vervullen. Denk daarbij aan de toepassingen van eHealth, Artificial Intelligence (AI) en robotisering. Ook in het Integraal Zorg Akkoord (IZA) speelt digitalisering van de zorg een nadrukkelijke rol.
Prioriteiten ministerie
Volgens het ministerie geeft elektronische gegevensuitwisseling (tussen patiënt en zorgverlener) regie aan de patiënt. In de praktijk is dit natuurlijk (nog) niet altijd het geval. Ook functioneert de elektronische gegevensuitwisseling nog lang niet overal vlekkeloos. Het ministerie streeft naar meer gegevensuitwisseling mbv Persoonlijke GezondheidsOmgevingen zoals specifieke apps of websites. Ook gegevensuitwisseling tussen zorgaanbieders onderling is een prioriteit voor VWS. Zodat administratieve lasten voor zorgmedewerkers verminderen en patiënten niet steeds hetzelfde verhaal hoeven te vertellen. Bestaande informatie moet goed van kwaliteit zijn en opnieuw kunnen worden gebruikt, aldus het ministerie. Om dat te bereiken zijn harmonisatie van de systemen en een goede juridische grondslag belangrijke aandachtspunten.In een Kamerbrief van september zei minister Kuipers: “Mijn beleid is gericht op een open en eerlijker zorg-ICT-markt. Dat leidt logischerwijs tot minder leveranciersafhankelijkheid, gemakkelijker kunnen overstappen en concurrerender prijzen.”
Te veel macht ICT-bedrijven
In de praktijk blijkt de leveranciersafhankelijkheid bij zorg-ICT-systemen vaak nog heel groot, zoals eerder dit jaar ook al bleek uit de documentaire ‘Dodelijke Zorg’. Kuipers in zijn brief: “De overheid opereerde binnen de zorg-ICT-markt lange tijd relatief op afstand.” Hij vervolgt: “Volgens de Autoriteit Consument & Markt (ACM) hebben zorg-ICT-markten inmiddels bepaalde kenmerken die maken dat deze markten niet goed werken en gevoelig zijn voor het ontstaan of versterken van marktmacht. Overstappen naar een andere ICT-aanbieder blijkt duur en bovendien ingewikkeld te zijn voor zorginstellingen, als er geen duidelijk afgesproken standaarden zijn.”
Wegiz en andere wetten moeten standaardisering bereiken
Het nieuwe rapport stelt dat het Wetsvoorstel elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) en de aanwijzing van verplichte elektronische gegevensuitwisselingen de overheid regie laat nemen op de standaardisering en bevordering van elektronische gegevensuitwisseling in de zorg. Daarnaast wordt een wetsvoorstel aanpassing voorwaarden gegevensuitwisseling acute zorg voorbereid. Vanwege de verscheidenheid aan ICT-systemen in de zorg, is het belangrijk dat generieke functies op een infrastructuuronafhankelijke wijze worden ingevuld, stelt het rapport. Generieke functies
komen meestal tot stand door inzet van marktpartijen, maar zijn vaak niet landelijk dekkend beschikbaar of te versnipperd. Er wordt nu gekeken op welke wijze VWS regie moet nemen om deze generieke functies te gaan realiseren.Ook het toekomstbestendig maken van UZI (Unieke Zorgverlener Identificatie)-middelen is nodig voor het realiseren van de prioriteiten. Daarnaast moet Nederland voldoen aan Europese verplichtingen op het gebied van controle en zeggenschap van burgers over hun elektronische gezondheidsgegevens.
Datagebruik en AI
Het rapport gaat ook in op het secundair gebruik van persoonlijke zorgdata voor onder meer het ontwikkelen van beleid en wetenschappelijk onderzoek. Digitale toegang en regie op de toestemming van het delen van gegevens zijn andere aandachtspunten. Daarnaast staat een beleidsvisie op de agenda die de randvoorwaarden voor het gebruik van kunstmatige of artificiële intelligentie (AI) in de zorg kadert. Deze technologieën moeten volgens het ministerie ‘mensgericht en betrouwbaar’ worden ingezet.
Z-CERT uitgebreid naar gehele zorg
Cybersecurity in de zorg is een andere prioriteit voor VWS. Daarom zal het expertisecentrum Z-CERT worden uitgebreid. De diensten van deze organisatie op het gebied van cyberveiligheid zijn in de toekomst niet alleen voor ziekenhuizen en GGZ-instellingen beschikbaar, maar voor de gehele zorgsector. Daarnaast moet volgens het ministerie de paraatheid op incidenten en crises verhoogd worden. Daarvoor is afgelopen juli ook al een open-source tool beschikbaar gekomen, die automatisch kwetsbaarheden opspoort en oplost.
Lees het gehele rapport hier
Lees de kamerbrief hier
Bronnen: Rijksoverheid / Dutch Health Hub
Zie ook:
Kijktip: Falende EPD’s en de macht van softwaregigant ChipSoft
