Healing environment
Muziekproject voor revalidatie bij ZINN
tekst ?ó Mirjam Hommes | beeld ?ó ZINN
Ouderenzorgorganisatie ZINN in Groningen levert onder meer revalidatiezorg en palliatieve zorg. Een muziekproject, in samenwerking met het Gronings conservatorium, bracht veel moois. Muziek verbetert de sfeer op de afdeling en samen muziek maken is een manier om revalidanten extra aandacht te geven, zo ondervond Mariëtte Hietkamp, leidinggevende Short Stay bij ZINN. Voor haar is muziek dan ook onderdeel van een healing environment.
Vanuit de gedachte dat kunst en zorg mooi samen kunnen gaan, was er ruimte om een muziekproject naar locatie De Brink te brengen, waar Hietkamp de leiding heeft over de revalidatiezorg en de zorg op de palliatieve afdeling. “De aandacht voor kunst en muziek bij ZINN wordt gedragen door onze bestuurder en past goed bij de visie van ZINN. Wij kijken altijd naar de mogelijkheden binnen de zorg én van de mensen. Dat was ook het geval met dit muziekexperiment.”
Spontane workshop
Drie musici kwamen gedurende een periode van acht weken wekelijks naar de groepen revalidanten. Niet alleen speelden ze voor hen, er werd ook samen muziek gemaakt. Dat ging op twee manieren: ten eerste door revalidanten te vragen naar onderwerpen waar de muziek over moest gaan. De musici maakten dan ter plekke nieuwe muziek op dit thema. Hietkamp: “Iemand zei dan bijvoorbeeld ‘heideveld’ en dan begonnen ze te spelen. En vervolgens vroeg een ander om schapen aan het heideveld toe te voegen, en die werden dan ook in de muziek uitgebeeld.”
Daarnaast hadden de musici ook een kist vol kleine instrumentjes bij zich, zoals trommeltjes, waarmee de revalidanten konden spelen. “Dat was zo prachtig! Ik houd ervan om te experimenteren. Het oorspronkelijke idee was dat de musici de kamers langs zouden gaan en daarna nog in de huiskamer zouden zijn, maar bij de revalidanten veranderde dat al snel in huiskamersessies. De mensen vonden het niet alleen leuk om de muziek gezamenlijk te ontvangen, maar vooral ook om actief mee te doen aan het maken van de muziek. Het liep uit op een soort workshop” vertelt Hietkamp bevlogen. “Dat ging heel spontaan.”
Emotioneel
Het maken van nieuwe muziek op basis van zelf aangedragen thema’s kwam bij sommige mensen echt binnen, vertelt ze. “Op een revalidatie-afdeling ben je de hele dag bezig met je revalidatie. Daar hoort ook een stukje rouw bij, want de meesten halen niet meer het functionele niveau dat ze eerder hadden of zijn zelfs letterlijk een ledemaat verloren door amputatie.”
Ze ziet veel verdriet op de afdeling en de muzikale sessies gaven de mensen iets om naartoe te leven. “De muziek bracht een stukje blijdschap en een moment om even niet met het revalidatieproces bezig te zijn. Dus mensen keken er echt naar uit.” Hietkamp zelf werd ook geraakt tijdens het experiment: “Het is zo mooi als mensen blij worden van muziek. En op deze manier, als je er zelf onderdeel van wordt, is het écht anders dan wanneer je even een boxje neerzet. De meeste medewerkers vonden het trouwens ook heel leuk.”
Waar het project in eerste instantie op twee groepen begon, werd het uitgebreid naar de derde groep, die ervan gehoord had en ook mee wilde doen.
Vorm van aandacht
Terugkijkend op het project zegt Hietkamp: “Eigenlijk denk ik dat muziek niet alleen verbindend werkt, maar ook een vorm van aandacht is. Mensen mogen meedoen en worden echt gezien. Voor dat soort aandacht is in de hectiek van de dag niet altijd tijd, zelfs al hebben we hier fantastische verpleegkundigen. Dankzij de muziek staat iedereen even stil, je mag bijvoorbeeld even dirigeren of je krijgt de vraag wat je mooi vindt.” Ook na de muzieksessies werkte dat nog door, bij het napraten met de verpleging over de ervaring met de muziek. En omdat medewerkers en revalidanten samen iets beleefd hadden dat hen nader tot elkaar bracht. “Er was meer gespreksstof onderling en mensen waren ook de rest van de dag blijer. Voor de verpleging was dat prettig werken.”
Bij de palliatieve patiënten die dat wilden, gingen de musici wel langs de kamer. De gespeelde muziek was dan vaak heel persoonlijk, zoals bij een patiënt die niet meer kon spreken. Hij was fan van Bon Jovi. “De musici speelden een nummer van die band en zijn duim ging omhoog terwijl er een traantje vloeide. Dat was emotioneel, maar het is tegelijkertijd heel mooi dat je dat nog kan doen voor iemand”, zegt Hietkamp.
Subsidie aangevraagd
Het muziekproject is geëvalueerd met behulp van observaties en interviews en krijgt nu een vervolg op een andere revalidatie-locatie van ZINN. Hietkamp: “Het zou supermooi zijn om door te gaan en je gunt het elke locatie, niet alleen de revalidatie-afdelingen. We kijken nu ook naar manieren om beweging en fysiotherapie te integreren met muziek. In het project bracht de muziek ook beweging, maar dat kan nog beter, op een manier die aanvullend is op de fysiotherapie.” Ze zou het experiment graag nog drie of vier jaar voortzetten en vertelt dat ZINN daar nu subsidie voor aanvraagt. “Het is zo mooi!”
