Ziekteverwekkende schimmels worden steeds vaker resistent tegen antischimmelmedicatie (antimycotica). De problematiek rondom resistente schimmels is vergelijkbaar met die rondom resistentie van bacteriën tegen antibiotica. Effectief beleid ontbreekt nog. De Gezondheidsraad dringt bij de overheid aan op actie.
Er bestaan honderdduizenden soorten schimmels, en ze zijn nog lang niet allemaal geïdentificeerd. Schimmels spelen een essentiële rol in ecosystemen en in de productie van bijvoorbeeld levensmiddelen, medicijnen en chemicaliën. Van ongeveer driehonderd schimmelsoorten weten we dat ze infectieziekten bij mensen kunnen veroorzaken.
Minder en meer onschuldig
Vaak zijn dat vrij onschuldige aandoeningen van huid, nagels en slijmvliezen. Jaarlijks gebruiken ten minste 800.000 Nederlanders antimycotica tegen deze infecties op advies van een arts. Daar komt nog de onbekende hoeveelheid zelfzorgmiddelen bij die mensen zonder recept kopen.
Schimmel die dieper in het lichaam doordringen zijn minder onschuldig. Ongeveer 250.000 mensen hebben te maken met een ernstigere, chronische schimmelinfectie.
Levensbedreigende, invasieve schimmelinfecties zijn met circa 3.000 gevallen per jaar zeldzamer. Ze treden veelal op als complicatie voor bij patiënten op IC-afdelingen van ziekenhuizen en bij patiënten die in verband met kanker of een stamcel- of orgaantransplantatie langdurig worden behandeld met immunosuppressiva. De infecties zijn moeilijk te behandelen en soms moet de behandeling tegen de onderliggende ziekte tijdelijk worden verminderd, uitgesteld of stopgezet. Het risico op overlijden is groot.
Oorzaken resistentie
Schimmelinfecties worden medicamenteus behandeld met antimycotica. Wanneer patiënten die lang of vaak moeten gebruiken kan resistentie ontstaan. Zo neemt de resistentie van candida- en trichophytonsoorten toe. Er zijn echter meer oorzaken. Bij sommige soorten, waaronder aspergillus fumigatus, ontstaat resistentie doordat ze in het milieu blootstaan aan schimmelbestrijdingsmiddelen (fungiciden) uit de landbouw of geconserveerd hout. Deze fungiciden bevatten stoffen die nauw verwant zijn aan de stoffen in antimycotica. Mensen kunnen daardoor resistente schimmelsporen inademen. Tegelijkertijd komen vanuit het buitenland nieuwe resistente schimmelsoorten Nederland binnen. Door vergrijzing en het toenemende gebruik van afweeronderdrukkende medicatie groeit de groep mensen die risico loopt op een ernstige schimmelinfectie. Antimycoticaresistentie wordt een steeds groter probleem: het arsenaal van beschikbare antimycotica is beperkt, dus wanneer een klasse wegvalt door resistentie, dan zijn er weinig alternatieven over.
Beleidsacties noodzakelijk
De Gezondheidsraad stalt vast dat effectief beleid tot nu toe nauwelijks van de grond komt. De belangstelling voor het onderwerp is klein en er is nergens een voortrekkersrol voor de aanpak belegd. Dat laatste geldt overigens niet alleen voor Nederland; dat maakt het probleem, door de Gezondheidsraad aangemerkt als een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid, des te urgenter. Dat zal ook de strekking zijn van het binnenkort te verschijnen Nationaal Actieplan Antimicrobiële Resistentie 2024-2030. De Gezondheidsraad adviseert om bij de aanpak van antimycoticaresistentie aan te sluiten bij het beleid voor antibioticaresistentie.
Tot de adviezen hoort de instelling van structuurmaatregelen om kennisontwikkeling op te schalen: coördinatie regelen, kennisplatform ontwikkelen, surveillanceprogramma’s uitbreiden. Maar de raad doet ook aanbevelingen voor concrete beleidsmaatregelen. Beperk het gebruik van fungiciden en dring er bij de EU op aan dat ook internationaal te doen, maar ook: stimuleer de ontwikkeling van aanvullende medische interventies voor de preventie of behandeling van schimmelinfecties, zodat we het antimycoticagebruik kunnen reduceren.
> Lees het advies van de Gezondheidsraad
