Vanaf donderdag 30 november 2023 toont de locatie Amsterdam van het Museum van de Geest een jaar lang een bijzondere expositie over de zorg in de Tweede Wereldoorlog. De tentoonstelling ‘Who cares?’ vertelt geschiedenissen van vergeten slachtoffers en verborgen helden binnen de psychiatrie en verstandelijke gehandicaptenzorg tijdens de oorlog. De verhalen gaan over wanhoop, veerkracht, angst en volharding.
‘Who Cares?’ gaat over de mensen en over de zorg in de donkere jaren van de Tweede Wereldoorlog. Hoe sterk was deze zorg? Bezweek die onder de druk of wist men (ook) gruwelijkheden te voorkomen? Wat betekende de oorlog voor patiënten en hulpverleners? De expositie geeft stem aan verhalen die niet vaak klinken. De kunstwerken en persoonlijke geschiedenissen de zorg voor psychiatrische patiënten en verstandelijke gehandicapten voor en tijdens de oorlog, met alle ethische vraagstukken waar zorgverleners zich voor gesteld zagen. Hoe de Nederlandse zorg moeizaam overeind bleef en hoe zorgverleners zich verweerden tegen de bezetter.
Stichting Vergeten Slachtoffers
In opdracht van Stichting Vergeten Slachtoffers is het NIOD, Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, op 14 maart 2019 gestart met het onderzoek naar instellingen voor psychiatrische patiënten en mensen met een verstandelijke beperking in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Diezelfde Stichting heeft Het Museum van de Geest benaderd met de vraag om aandacht te besteden aan deze periode uit de geschiedenis in de vorm van een tentoonstelling. De tentoonstelling is ontworpen door Marièlle Beek van Perspekt Studio’s uit Haarlem.
Er zijn unieke beelden uit de geschiedenis te zien, in combinatie met kunst. Zo is er ‘Het Waarheidsfestival’ van Willem van Genk, de uniek bewaard gebleven schetsen van Wilhelm Werner uit de Prinzhorn Collectie en niet eerder vertoonde bewegende beelden van de ingrijpende evacuaties van Duin en Bosch naar Coudewater Rosmalen in 1942.
Bij de tentoonstelling hoort een audiotour door Splinter Chabot. Die behandelt vragen als hoe heeft het in Duitsland zo ver kunnen komen? En hoe reageerde Nederland?
Who cares? – Persoonlijke verhalen
Bezoekers kunnen op een aantal plekken de tijd nemen bij persoonlijke verhalen van mensen in de oorlog. Daarvoor staan in de tentoonstelling bijzondere stoelen ‘met de ziel van de maker’, gemaakt in de houtwerkplaats van zorginstelling Cordaan.
Een fragment uit de correspondentie van Klara van Aals, werkzaam bij de Joodse psychiatrische instelling het Apeldoornsche Bosch: “Lieve Aag, meiske schrik niet, maar vandaag gaan we foetsie. Waarheen weten we niet. Het is een en al chaos. Aag, denk je eens even in: vijftienhonderd mensen worden zomaar weggehaald en je weet niet wat er met je gaat gebeuren. Aagie, alles moet ik achterlaten, alleen het hoogstnoodzakelijke kan ik meenemen. Wat zal er van ons worden?” Klara stierf op 5 februari 1943 in Auschwitz.
Aan het einde van de tentoonstelling ‘Who Cares?’ wordt bezoekers gevraagd de Universele Verklaring van de Open Geest te ondertekenen. Datzelfde gebeurt ook op de locatie van Museum van de Geest in Haarlem.
Museum van de Geest | Amstel 51 | 1018 DR Amsterdam
