Obstakels wegnemen en een omgeving creëren waarin patiënten en bezoekers zich welkom voelen en zelfstandig kunnen functioneren. En er tevens voor zorgen dat de werkomgeving van zorgpersoneel naast functioneel ook aangenaam is. Die vermenselijking van de zorgomgeving staat centraal in de lezing van Lailla Elmessaoudi, senior interieurarchitect bij het Vlaamse architectenbureau assar inclusive architecture, tijdens het Totaal OK-congres op 12 september aanstaande. Een sneak preview.
tekst • Wilma Schreiber
Wat is de kern van inclusieve architectuur?
“De mens centraal zetten. Dat de patiënt vanaf het moment dat hij het ziekenhuis binnenkomt tot aan het punt waar de consultatie plaatsvindt, zonder zorgen of stress dat traject zelfstandig kan afleggen. Een menselijker inrichting – warme kleuren, natuurlijke materialen, persoonlijke accenten – helpt de drempel van het typische ziekenhuisgevoel te verlagen. Daardoor voelen patiënten en bezoekers zich meer op hun gemak en minder geïntimideerd door de medische omgeving. Kleuraccenten en goed leesbare bewegwijzering dragen daar zeker ook aan bij.
Een menselijker ontwerp vergroot ook het welzijn van het verplegend personeel. Dit door in technische ruimten, zoals OK’s, IC’s, apotheken, laboratoria, aandacht te besteden aan daglicht, een visuele connectie met de buitenwereld en de perceptie van dag en nacht. Maar bijvoorbeeld ook met een koffiecorner, waar ze gedurende een dag vol operaties in de pauze kunnen ontspannen.
Niet alleen het interieur, maar ook de architectuur speelt een cruciale rol om evolutie mogelijk te maken. De structuur en locatie van de schachten moeten zodanig gepositioneerd zijn dat het gebouw na verloop van tijd andere functies kan huisvesten. Elke vierkante meter is waardevol en moet daarom flexibel hergebruikt kunnen worden. Ook dit maakt deel uit van inclusief bouwen.”
Waarom is vermenselijking van belang en hoe geef je dat vorm?
“De drempel naar het ziekenhuis moet verlaagd worden. Dit kan worden bereikt door de klinische uitstraling minder prominent te maken en een sfeer te creëren die doet denken aan een winkelcentrum. Een omgeving waar patiënten en bezoekers zich comfortabel voelen, waar ze iets kunnen kopen of een kop koffie kunnen drinken. Een ander fundamenteel ontwerpaspect van vermenselijking is privacy: in gangen, bij consultaties en in wachtruimten. Dat een patiënt in bed op weg naar de OK niet ergens afgezonderd op een gang met veel circulatie hoeft te wachten. Scheiding van de flows van ambulante en niet-ambulante patiënten is hier een goede oplossing voor.
Wie is Lailla Elmessaoudi?
Lailla Elmessaoudi werkt sinds 2006 als interieurarchitect bij assar architects en is gespecialiseerd in het transformeren van ziekenhuizen en technische ruimtes tot gastvrije omgevingen. Haar passie is het creëren van meer aangename en huiselijke omgevingen in klinische settings, met een sterke nadruk op patiëntgericht ontwerpen op basis van een maximale gebruikersbetrokkenheid.
De technische ruimten ontwerpen we met oog voor het verplegend personeel. Functionaliteit staat daarbij voorop. Techniek wordt zo veel mogelijk uitgelijnd in de wanden, verlichting gestructureerd in het plafond, terwijl een efficiënte indeling de loopafstanden minimaliseert. En dat alles met zo min mogelijk hoekjes en kantjes om goed te kunnen desinfecteren. Zo worden zowel de functionele vereisten van veiligheid en hygiëne gerespecteerd, als de behoeften van het personeel ondersteund.”
Hoe heeft assar de aandachtspunten voor inclusieve architectuur bepaald?
“Aan de hand van een analyse van alle menselijke zintuigen hebben we een lijst van aandachtspunten opgesteld. Bij al onze projecten grijpen we terug op deze tool. Je kunt een gang in het ziekenhuis wit schilderen, van wandbescherming voorzien en verlichting plaatsen en de gang is er. Wij kijken vanuit het perspectief van een patiënt in bed. Dus plaatsen we verlichting niet centraal aan het plafond, maar uitgelijnd langs de wand om patiënten niet te verblinden, en gebruiken we warm licht, zodat de omgeving minder klinisch overkomt.
Verder kijken we naar specifieke mankementen van mensen op leeftijd: afnemend zicht, gehoor en mobiliteit. Door weerkaatsing van kunstlicht kunnen ouderen de omgeving anders opvatten en denken dat een vloer glad is. Dat geeft hun een onveilig gevoel, dat ze moeten uitkijken om niet te vallen.”
Welke ontwikkelingen signaleer je op dit vlak?
“Ziekenhuizen zetten grote stappen om het comfort van hun patiënten en personeel te verhogen. Denk aan duidelijke bewegwijzering en wayfinding-systemen, rolstoelvriendelijke voorzieningen, verlichting en veiligheid, eenduidige kleurcodering en symbolen voor afdelingen en functies, ergonomische meubels en diverse self-service opties, zoals interactieve kiosken.”
‘Interieur en architectuur zijn cruciaal in een inclusieve zorgomgeving’
Wat is uiteindelijk de meerwaarde van een menselijker zorgomgeving?
“Dat een patiënt zich altijd op zijn gemak voelt en dat rekening wordt gehouden met de behoeften van het personeel. Dat vermindert stress en vermoeidheid, wat uiteindelijk de kwaliteit van zorg ten goede komt. De meeste ziekenhuizen staan open voor de ervaring van hun patiënten en personeel. Zelf hebben we intern een programma van vorming en kennisuitwisseling opgestart om zo’n meer inclusieve ontwerpbenadering te promoten bij onze opdrachtgevers.”
