De nieuwbouw van Tergooi MC in Hilversum nadert zijn voltooiing: in mei vindt de opening en inhuizing plaats. Het is de kroon op een jarenlang traject, waarbij begrippen als ‘zorg dichtbij’, concentratie van zorg en een groene, veilige en comfortabele omgeving voor patiënt en medewerker centraal staan. Vergaande digitalisering past bij dit plaatje.
tekst • Wilma Schreiber | Foto’s • Tergooi MC
Het nieuwe ziekenhuis bestaat uit een hoofdgebouw van vier bouwdelen, een parkeergarage voor ruim 1.000 plaatsen en daarnaast Tergooi MC Clinics, een losstaand gebouw voor met name poliklinische consulten en diagnostische onderzoeken. Samen met een nog te renoveren bouwdeel dat in 2025 gereed zal zijn, beslaat het nieuwe Tergooi MC circa 73.000 vierkante meter – ruim 25 procent minder vloeroppervlak dan in de oude situatie. Dit is te danken aan centralisatie van intensieve zorg, standaardisering van behandel- en verpleegruimten en aan verdergaande digitalisering van het zorgproces.
In de uitgangssituatie kende Tergooi drie locaties: twee gelijkwaardige ziekenhuizen (Hilversum en Blaricum) plus een regionaal medisch centrum in Weesp. Destijds is lang en zorgvuldig met alle stakeholders gesproken over de toekomst van het ziekenhuis en welke locatie het best daarbij zou passen. Uiteindelijk werd in 2015 definitief de keuze voor Hilversum gemaakt, waar meer ruimte beschikbaar was voor nieuwbouw van een modern, goed geoutilleerd ziekenhuis. Daarnaast was Hilversum als grootste stad in de regio goed bereikbaar. In de nieuwe situatie blijft een regionaal medisch centrum bestaan in zowel Blaricum als Weesp. “Ook daar willen we conform de visie van Tergooi dicht bij de mensen blijven, de huidige trend van zorg dichterbij speelt hier al heel lang: in goed overleg met huisartsen en VVT-organisaties zorg daar brengen waar hij het best gegeven kan worden”, verklaart Stephan Versteege, bouwdirecteur bij Tergooi. “Digitalisering past ook in dat plaatje. Consulten en monitoring op afstand schelen onnodige controle bezoekjes aan het ziekenhuis en voor de patiënten is het een geruststellend idee dat zij continu in het oog gehouden worden. Die trend is overigens ook noodzaak om de zorg in Nederland betaalbaar te houden.”
Langjarig gepuzzel
Ook de financiering van het nieuwe ziekenhuis vergde langjarig gepuzzel. “Zilveren Kruis, de leidende verzekeraar in deze regio, was daarin partner voor zorg dichtbij. Daarnaast zijn uiteraard ook de dokters, verpleegkundigen, OR en alle andere stakeholders nauw betrokken in dit proces. Uiteindelijk is bij een consortium van ABN Amro en ING de financiering ondergebracht, in combinatie met het Waarborgfonds”, vertelt Versteege. Toen vijf jaar geleden de plannen gewijzigd werden – niet gefaseerd bouwen maar de nieuwbouw in één keer neerzetten – was opnieuw financiering nodig. “We hebben een nieuwe managementcase opgesteld, met daarin de inhoudelijke argumentatie voor centralisering van zorg en minder vierkante meters. De gemeente heeft borg gestaan en verder konden we een deel herfinancieren via de EIB – een wens van de banken en ook goedkoper voor onszelf.” Vervolgens werden de nieuwbouw- en renovatieprojecten elk apart aanbesteed en voor elk project passende partijen gecontracteerd (zie kader).
Onderling uitwisselbaar
In het nieuwe Tergooi zijn alle hoogcomplexe zorg en bijbehorende hoogwaardige technische voorzieningen geconcentreerd om zo efficiënt mogelijk de beste zorg te kunnen aanbieden. Standaardisering helpt daarbij. “We bouwen standaard spreek-onderzoekkamers, die onderling uitwisselbaar zijn, standaard ingerichte eenpersoonspatiëntenkamers en standaard uitgevoerde IC- en OK-ruimten. Waar nodig maken we op de polikliniek specifieke voorzieningen voor specialismen zoals urologieen gynaecologie”, schetst Versteege. Op hetzelfde terrein is verder Tergooi MC Clinics gerealiseerd, een apart gebouw voor zelfstandige behandelcentra (ZBC’s). “Hiermee kunnen we de concurrentie aan met andere ZBC’s. Het gebouw bevindt zich dicht bij het ziekenhuis, omdat sommige dokters in beide locaties werkzaam zijn.” Het F-gebouw, ten slotte, dat dateert uit de jaren negentig, wordt compleet gerenoveerd en gaat in de nieuwe situatie onderdak bieden aan laboratoria en allerlei ondersteunende functies. De ingebruikname hiervan staat gepland voor 2025.
Al vanaf het prille begin van de bouwplannen stond het thema groen hoog op de agenda. Tergooi is namelijk midden in het bos Monnikenberg gesitueerd, vandaar dat dit in het ontwerp hoge prioriteit kreeg. “Het was een harde eis, we mochten hier alleen bouwen als we heel zorgvuldig het groen weer terug zouden brengen in lijn met de ambitie van het gebied. Daarom hebben we minimaal gekapt en voor elke omgehaalde boom planten we er één terug plus nog allerlei andere struiken en planten. In de zomer staat het ziekenhuis weer als vanouds in het groen”, zegt Versteege. “Daarnaast geldt op landschappelijk vlak een hoog ambitieniveau ten aanzien van de buitenruimte, de gevels en de architectuur van het gebouw.” Dus voldoen hoofdgebouw, Tergooi Clinics, de parkeergarage en straks het F-gebouw aan deze hoge kwaliteitseisen.
Ook in de gebouwen zelf is hoog ingezet op duurzaamheid, energiezuinigheid en een healing environment. “Alles om het gebouw zo comfortabel, functioneel en veilig mogelijk te maken. Denk aan uitzicht op groen in patiëntenkamers en OK’s. Maar ook aan zaken als autonomie en zelfredzaamheid, zoals ramen in gangen die de oriëntatie bevorderen, het zelf kunnen instellen van de temperatuur op de patiëntenkamer en een snel ICT-netwerk voor informatievoorziening en afleiding. En met een prettige omgeving voor patiënten ontstaat als vanzelf ook een fijne werkplek voor personeel, dankzij daglicht, goede voorzieningen en korte looplijnen.”
De nieuwbouw en renovatie hebben heel wat verschuivingen in zorgfuncties en ondersteunende diensten tot gevolg, om te voldoen aan de hoofdeis van een functioneel gebouw. Zo krijgt de acute zorg (SEH en huisartsenpost) één gezamenlijke entree. “Dan kunnen patiënten eenvoudiger hun weg vinden en kunnen zorgverleners makkelijker bijeenkomen voor triage of ander overleg”, zegt Versteege. Daarvandaan gaat een spoedlift naar de IC en OK, en de benodigde radiologie zit vlak bij de SEH. Pal naast de OK ligt de nieuwe Centrale Sterilisatieafdeling (CSA). Verder zijn net als in andere ziekenhuizen de drukke poliklinieken op de begane grond gesitueerd en de verpleegafdelingen juist hoog in het gebouw, waar het rustig is. Kantoren krijgen uit het oogpunt van kosten (lees: dure ziekenhuismeters) hun bestemming vooral in het F-gebouw.
‘De coronatijd was een spannende periode voor de bouw’
Uiteraard is Versteege als bouwdirecteur tijdens het bouwproces voor diverse uitdagingen gesteld. “Al bij de grondwerkzaamheden en de fundering bleek het grondwater een stuk hoger te liggen dan gedacht. We hebben toen allerlei wadi’s gemaakt om tijdelijk op het maaiveld te lozen, maar dat was onvoldoende. Uiteindelijk konden we in overleg met de aannemer van de HOV-lijn (hoogwaardige OV-lijn, red.) een leiding aanleggen om het water elders te lozen. Later hebben wij hem weer kunnen helpen toen hij juist om water verlegen zat”, vertelt Versteege, die ook de coronatijd als een spannende periode voor de bouw betitelt. “Dat vergde allerlei extra bouw- en schaftketen, plus de nodige maatregelen om afstand te kunnen houden. Ook de beschikbaarheid van materialen was een aandachtspunt. Voor de nieuwbouw hadden de aannemer en wij voldoende ingekocht, maar vooral bij het F-gebouw kregen we te maken met de opwaartse prijsdruk.” Een andere grote uitdaging was de bereikbaarheid van het ziekenhuis voor zowel patiënten, bezoekers en personeel als voor bouwpersoneel. Een mobiliteitsbeleid waarbij vooral wordt ingezet op OV en fietsen als alternatief voor de auto, bood uitkomst.
Gevraagd naar de bijzonderheden van de nieuwbouw, wijst Versteege op het architectonisch ontwerp van het nieuwe ziekenhuis met de bijzondere metselwerk-gevels die de stammen van de bomen op het terrein weerspiegelen. “De koperkleurige kozijnen refereren daarbij aan de bladeren. Andere kenmerken betreffen de prachtige patio’s tussen de gebouwen en de groene inrichting ervan, en de grote hoeveelheid glas voor daglichttoetreding.” Het gebouw van Tergooi Clinics MC heeft een leistenen gevel met eveneens veel houten en glazen elementen, en ook de nieuwe parkeergarage heeft een houten lamellengevel, voorzien van openingen als ‘ramen’. “De Energieprestatiecoëfficiënt van de nieuwbouw is 70%, dus 30% strenger dan de norm. Dat halen we onder andere met behulp van triple glas, hele goede isolatie van dak en gevels, een WKO-installatie en energiezuinige ledverlichting.”
Alle inspanningen hebben geresulteerd in een A+++-gebouw; tevens behaalde Tergooi MC een BREEAM very good-score op basis van het ontwerp, onder meer dankzij de toepassing van duurzaam hout. “In de eindsituatie is sprake van een CO2-reductie van 70% ten opzichte van 2020 en 80% vergeleken met 2010. Dat is met name te danken aan de superenergiezuinige nieuwbouw, waar we alleen nog gas nodig hebben voor bevochtiging en voor de rest gebruikmaken van een all-airklimaatsysteem.”
Ook qua technische installaties zijn er in het kader van duurzaamheid de nodige innovaties te melden. Zo heeft Tergooi MC in een aantal gevallen gekozen voor refurbished apparatuur van Philips. Nieuwe MRI’s, CT’s en PET-CT zijn energiezuinig; bovendien wordt bij de CT’s veel minder contrastvloeistof gebruikt en bij de PET-CT minder radioactieve stoffen. En de autoclaaf/wasmachine in de CSA beschikt over een automatische zeepdoseerinstallatie. Dat betekent minder afval en een preciezere dosering.
Verder kan het ziekenhuis dankzij vier grote noodstroominstallaties onafhankelijk doordraaien als de hoofdstroom uitvalt. “Een echte innovatie is de medicatierobot, een 15 meter lange kast in de ziekenhuisapotheek, gekoppeld aan het HiX-systeem, dat automatisch doosjes klaarzet voor apotheekpersoneel”, zegt Versteege. “Daarnaast wordt het verplegend personeel in hun werk steeds meer digitaal ondersteund via een smartphone. Bijvoorbeeld om dossiers in te kijken of gegevens uit te wisselen. Ook poliklinische bezoeken zullen steeds meer digitaal verlopen. En dankzij beeldroutering kunnen collega-artsen of studenten in de OK’s meekijken bij operaties.” Zo brengt Tergooi MC het ziekenhuis van morgen steeds een stukje dichterbij.
Bouwteams
Nieuwbouw en renovatie
Geïnteresseerden kunnen via www.bouwmeeaantergooi.nl bijdragen aan verdere vergroening (groen dak, patio’s, etc.) van het ziekenhuis.
Longreads zijn artikelen die wekelijks online geplaatst worden die uit het magazine komen.
