Voor zorg aan mensen met een matig verstandelijke beperking bouwt Frion in het buitengebied van Dalfsen nieuwe huisvesting voor wonen en werken. De locatie in het groen moet aan 48 cliënten een ‘prikkelgedoseerde’ omgeving bieden, met rust en ruimte, maar ook reuring. De bouw is in oktober j.l. gestart; volgens planning wordt de nieuwbouw in het voorjaar van 2026 in gebruik genomen.
tekst • Hans van Eerden | beeld • Frion
Na jaren zoeken rond Zwolle kocht Frion in 2021 in Lemelerveld, gemeente Dalfsen, twee boerenbedrijven met grond. Daar gaat de zorgaanbieder – als onderdeel van het strategisch huisvestingsplan – een nieuwe zorglocatie realiseren, Strenkhaarshoeve geheten, ter vervanging van verouderde huisvesting. Die moet een besloten karakter met weidse uitzichten combineren. Van de tien hectare is bijna twee hectare bestemd voor wonen en werken en krijgt de rest een groene invulling.
De locatie is bedoeld voor 48 cliënten met een matig verstandelijke beperking en een intensieve zorgvraag, vertelt orthopedagoog Lotte Fultinga. “Onze cliënten hebben veel levenservaring, maar zijn emotioneel kwetsbaar. Daarom hebben ze een omgeving nodig waarin ze overzicht hebben en zich veilig voelen om zichzelf te kunnen zijn.”
Zichtlijnen
Vanuit de leef- en ontwikkelconcepten die Frion hanteert, hebben de orthopedagogen hun visie op de nieuwbouw en inrichting gegeven. Fultinga: “De woningen moeten passen bij hoe onze cliënten de wereld beleven. Er is bijvoorbeeld behoefte aan goede zichtlijnen, zodat cliënten weten waar hun begeleiders zijn en omgekeerd, en ze op afstand met elkaar contact kunnen hebben, al was het maar een opgestoken duim. Zo is de woonkamer in het midden van de woning gesitueerd, is alles gelijkvloers en zijn er korte lijnen. Daardoor hoeven bewoners niet langs veel mensen te lopen naar hun eigen studio; dat vinden ze spannend. De inrichting moet positief bijdragen aan balans en rust voor mensen voor wie het dagelijks leven soms heel stressvol kan zijn.”
Prikkelgedoseerd
‘Prikkelarm’ is niet de juiste omschrijving, aldus Fultinga. “We noemen het graag prikkelgedoseerd. De juiste prikkels toevoegen, in een overzichtelijke, ruime en lichte omgeving, een healing environment met warme kleuren die rust uitstralen, maar ook met voldoende uitdagingen en sfeer.”
Er is een soort dorpsplein gepland, vult strategisch adviseur huisvesting Ronny Brok aan. “Daar mag best reuring zijn. Mensen moeten dat kunnen opzoeken maar zich ook kunnen afzonderen.” Fultinga: “Het moet een open locatie met een beschermd karakter worden, waar onze cliënten zich onderdeel van de samenleving voelen. Ze kunnen het terrein af voor een wandeling of om een ijsje in het dorp te halen.”
Werken op locatie
Voor het werken op de locatie is het uitgangspunt dat cliënten zelf doen wat ze kunnen, vervolgt Fultinga. “Bijvoorbeeld houtbewerking of groenwerk in de moestuin of het voedselbos dat er komt. Iedereen draagt op z’n eigen manier bij, mensen leren van elkaar en kunnen zich aan elkaar optrekken. En tegelijk worden ze fysiek moe van het werk. Ze kunnen ook gaan helpen de opbrengst te verkopen in een winkeltje.” Zo’n winkel is een van de manieren om tot een soort omgekeerde integratie te komen, verklaart Brok. “We willen mensen uit de omgeving naar onze open locatie halen.”
Er zijn ook ideeën voor een rustpunt of theehuis, maar dat zijn plannen voor later, benadrukt Fultinga. “Eerst zorgen we dat de bewoners zich leren thuisvoelen en gaan settelen. Vervolgens kunnen we het werken heel voorzichtig opschalen. Want ze zijn er heel gevoelig voor als dingen niet meer lukken. We willen hun succeservaringen bieden en dus klein starten. Als cliënten merken dat ze iets kunnen, groeien ze daarvan en dan kunnen wij het uitbreiden.”
‘Het moet een open locatie met een beschermd karakter worden’
Verbouwen geen optie
Frion wilde aanvankelijk de bestaande stallen ombouwen tot woningen, vertelt Brok: “We hebben getekend en gerekend en gingen ruim over het bouwbudget heen. Er waren bijvoorbeeld meer spanten nodig en de isolatie met de bestaande spouw was onvoldoende. We moesten het nodige toevoegen en dat vergde veel handwerk van de aannemer. Na vier maanden hebben we het van tafel geschoven en zijn een ontwerp gaan maken voor sloop en nieuwbouw. Vanuit de circulaire gedachte was dat jammer. We krijgen nog wel een grijswatercircuit voor opvang van hemelwater om de toiletten mee door te spoelen. Ook komt er een energiemanagementsysteem voor zonnepanelen, accu’s, laadpalen en warmtepompinstallatie. Daarmee willen we zoveel mogelijk zelf energie opwekken en gebruiken, om zo weinig mogelijk uit het net te trekken en daaraan terug te leveren.”
Frion: ‘Zorg die jou ziet’
Frion biedt zorg aan mensen met een verstandelijke beperking in de regio Noordwest-Overijssel. Dat reikt van wonen en werken tot dagbesteding en buitenschoolse opvang. De organisatie heeft bijna 1.000 cliënten en telt rond de 1.000 zorgprofessionals. In de visie van Frion – ‘zorg die jou ziet’ – komt ieder persoon het best tot zijn of haar recht als hij of zij echt wordt gezien. ‘Zijn wie je bent, je kunnen ontwikkelen op een manier die bij je past op een plek waar je je thuis voelt.’ De basis voor wonen vormen de zogeheten leef- en ontwikkelconcepten. Die zijn opgesteld voor cliënten met een vergelijkbaar niveau van verstandelijke beperking (licht, matig of ernstig) die bij elkaar wonen in dezelfde fase van hun leven.
Opnieuw beginnen voelde als een tegenvaller, reageert Fultinga. “Begeleiders hadden meegedacht en er al veel tijd in gestoken. We hadden een ontwerp voor zes woonlocaties met elk één woongroep van acht bewoners. Het zijn nu drie gebouwen geworden met elk twee woongroepen die met elkaar zijn verbonden. Achteraf ben ik daar blij mee. Het is belangrijk dat begeleiders elkaar kunnen ondersteunen; nu kunnen ze makkelijker op één woonlocatie van de ene naar de andere groep.”
Eigentijds bouwen
Frion bouwt nu precies volgens het programma van eisen, vertelt Brok. “Een aantal ruimtes wordt door groepen gedeeld, zoals één badkamer met bad per twee groepen.” Elke studio krijgt wel een badkamer met douche en toilet. Er is decentrale ventilatie met verwarming en koeling, zodat de studio’s geluidsdicht – prikkelarm – kunnen worden gebouwd. Geen kieren onder de deuren voor circulatie, geen centrale installatie met kanalen die geluidsoverlast doorgeven of, zoals in coronatijd bleek, virussen verspreiden. Al met al een hele verbetering ten opzichte van oude huisvesting waar het binnenklimaat soms niet zo goed is en sanitair wordt gedeeld.
De nieuwbouw is niet openbaar aanbesteed, meldt Brok. “Dat doen wij nooit. Op voorhand weten we het budget, op basis van de zorgindicatie van de cliënten en het geld dat ze meenemen. Voor de daarin opgenomen normatieve huisvestingscomponent bouwen we, en niet meer. We werken altijd met een bouwteam en doen veel met aannemer Salverda en installateur HulstFlier. Bij de kick-off presenteer ik het budget en de eisen: als bouwteam moeten we dit samen realiseren voor dit geld. Wanneer je echt als een bouwteam werkt, elkaar vertrouwt en eerlijk tegen elkaar bent, kom je daar altijd uit. De Strenkhaarshoeve was wel een puzzel. We zijn vijf jaar geleden begonnen en de wereld is sindsdien veranderd, qua bouwprijzen, rente en energiekosten, terwijl we het budget slechts een klein beetje mochten opplussen. Aannemers en architect, Hans Groenewegen, zijn heel creatief geweest om er iets moois van te maken.” Zo zijn er meer partijen die aan het project bijdragen, waaronder Voskamp Beveiligingstechniek.
‘We bouwen voor de normatieve huisvestingscomponent, en niet meer’
Soepele procedure
Het terrein heeft een maatschappelijke bestemming met landschappelijke waarde gekregen. De vergunningsprocedure verliep heel soepel, meldt Brok. “Uiteindelijk is er geen enkele zienswijze ingediend. We hebben veel tijd en energie gestoken in goed contact met de buurt en meteen verteld wat onze plannen waren. Belangrijker nog, mensen konden meehelpen bij het uitwerken. We hebben alle wensen en eisen van de buren meegenomen; zij wonen daar immers voor de rust en ruimte. Zo hebben we vanwege mogelijke geluidsoverlast de parkeerplaatsen van de rand van het terrein naar het centrum verplaatst. Ook hebben we een gewenst recht van overpad geregeld en een stukje grond verkocht aan buren voor hun tuin.”
De gemeente was akkoord omdat de participatie van de buurt zo goed verliep, aldus Brok. “Hun projectleider heeft ons goed geholpen, met ingangen bij provincie, waterschap en omgevingsdienst. Ook met de welstand kwamen we er goed uit. We gaan mooie dingen doen, onder meer door het terrein terug te brengen naar de staat van hoe het voor de grote ruilverkavelingen was, met slootjes en singels.”
Breed gedragen visie
Fultinga tot slot: “We zijn steeds heel duidelijk geweest over de visie die dit project moet uitdragen en wat deze plek moet opleveren voor onze cliënten. Daarom hebben we begeleiders en verwanten laten meedenken over het ontwerp. Ik hoop dat deze visie in de stenen zit en breed gedragen wordt door alle betrokkenen.” Voorjaar 2026 staat de oplevering gepland.
