Onlangs is op de Noord-Veluwe een bijzonder verpleeghuis opgeleverd: van de buitenkant gewone huizen, binnen veel (verborgen) techniek én gesitueerd midden in een nog te bouwen woonwijk. Ouderenzorgorganisatie Viattence realiseerde naar ontwerp van Van Veen Architecten in samenwerking met ontwikkelaar Vitaal ZorgVast, bouwer BAM en investeerder Apollo Zorgvastgoedfonds een eigentijds huis voor 96 mensen met dementie, waarbij niet de ziekte maar de persoon centraal staat: Hofje Wendakker.
De nieuwbouw van Hofje Wendakker op het terrein van Wendhorst, een voormalig grootschalig regionaal verpleeghuis, past in het masterplan van Viattence voor decentralisatie van huisvesting naar de dorpen in de regio Zwolle-Apeldoorn. “Mensen krijgen de mogelijkheid in hun dorp te blijven wonen, we organiseren de zorg rond de huisvesting en passen onze werkprocessen daarop aan”, stelt Laurent de Vries, bestuurder bij Viattence. Eerder werd al nieuwbouw gepleegd in Wezep en Epe, en werd in Vaassen het bestaande verpleeghuis gerenoveerd. Twee jaar geleden was Wendhorst aan de beurt: op de 3,5 hectare van het terrein moest nieuwbouw verrijzen voor mensen met dementie in hun laatste levensfase. Normalisering van dementie is het credo. “Niet de aandoening, maar de persoon staat centraal.”
Het plan is gewone huizen te bouwen, geschikt voor zware verpleeghuiszorg, waar mensen beneden wonen en boven slapen. “Voor mensen met dementie is structuur erg belangrijk. Als iemand van 93 zijn leven lang boven heeft geslapen, is dat hier net als hij gewend was”, aldus De Vries. De twaalf zorgwoningen met elk acht bewoners staat in een U-vorm rondom een grote binnentuin waar alle woonkamers op uitkijken. Elke woning heeft zijn eigen voordeur, de uitstraling verschilt per woongroep. Om het hofje heen wordt eind dit jaar gestart met de bouw van ruim vijftig particuliere woningen in de wijk. “Zo slaan we twee vliegen in één klap: we normaliseren de ziekte en realiseren een inclusieve samenleving, waarin iedereen meetelt”, zegt De Vries. “We maken gebruik van de laatste ontwikkelingen op het gebied van domotica en willen starten met een gps-proef met leefcirkels. Wijkbewoners kunnen straks bewoners van de Wendakker via een app volgen en indien nodig de zorg alarmeren. Daardoor zijn er op het terrein weinig tot geen hekken voorzien.”
Intensief voortraject
Waar Viattence eerder nieuwbouw zelf financierde, werd dit keer vanwege de omvang van de investering (14 miljoen euro) een tender uitgeschreven. De keus viel uiteindelijk op de combinatie van Vitaal ZorgVast, BAM en Apollo Zorgvastgoedfonds. De Vries: “Zij begrepen onze visie het beste en wisten deze uitstekend te vertalen in hun voorstel.” Omdat het voor de gemeente Heerde een grote ontwikkeling betreft, vond veel afstemming met het college van B&W en de dorpsbewoners plaats. “Na inspraak hebben we het gebouw in verband met zichtlijnen en bestaand groen een kwartslag gedraaid. Want het maakt wel uit of je tegen de lengte van het gebouw aankijkt of tegen een kopgevel. Die aanpassing zorgde voor veel draagvlak,” aldus Lars Drijvers, ontwikkelaar bij Vitaal ZorgVast. “Daarnaast heeft ons project allerlei raakvlakken met de nieuwbouw van de particuliere woningen. Dat vereist een integrale visie op wegen, parkeren, binnentuinen, dierenweide en looproutes.”
Dit intensieve voortraject wierp zijn vruchten af: uiteindelijk werden nul bezwaarschriften ingediend tegen de omgevingsvergunning. Vooraf werd de bouw digitaal opgeleverd, waardoor Viattence-medewerkers met een 3-D bril op virtueel door het gebouw konden lopen. “Zo konden vroeg in de uitwerkingsfase al veel beslissende keuzes worden gemaakt. Voordeel is dat je fouten vermijdt in de realisatie en dat de bouw zelf soepel verloopt, conform planning. De discussies op de bouwvergadering betreffen vragen van het niveau of het bellentableau links of rechts moet hangen”, lacht Drijvers, die enthousiast is over het concept. “Het gebouw voelt huiselijk aan en de omgeving versterkt dat, dat wil je voor je naasten.” De Vries vertelt over De Nieuwe Antoniehof, een eerder nieuwbouwproject van Viattence waar mensen ook boven slapen en beneden wonen. “Onderzoek van Trimbos toont aan dat een zorginstelling met zo’n inrichting significant hoger scoort op kwaliteit van leven, familieparticipatie en medewerkerstevredenheid. Huiselijkheid is wezenlijk en voegt waarde toe aan vastgoed.”
Maatschappelijke impact
De relatie met Apollo Zorgvastgoedfonds noemt De Vries bijzonder. “We hebben het zelden over geld, bijna altijd over visie. Daarbij benadrukte Apollo steeds dat zij het belangrijk vinden om maatschappelijke waarde toe te voegen. Daar bevroegen ze ons kritisch op en daarin vonden we elkaar ook.” Michel van Oostvoorn, portefeuillemanager Apollo Zorgvastgoedfonds, dat wordt beheerd door Hartelt Fund Management, bevestigt dat Apollo dit als zijn maatschappelijke opdracht ziet. “Wij richten ons namens pensioenfondsen en verzekeraars op drie segmenten in de zorg, waaronder verpleegcomplexen. Uiteraard is financieel rendement belangrijk – de pensioenen moeten immers betaald worden – maar duurzame ontwikkeling van huisvesting voor kwetsbare groepen staat voorop. Voor ons telt de visie van de zorgpartij – en die heeft Viattence heel duidelijk – een architect die deze visie vertaalt in een ontwerp en een partij die conform die visie kan ontwikkelen en bouwen.”
Het contract tussen de drie partijen betreft niet alleen de ontwikkeling, financiering en realisatie, maar ook het 25-jarig onderhoud van de zorgwoningen. Dat doet iets met de manier van bouwen, zegt Drijvers. “Je besteedt extra aandacht aan materialisatie. Ook houden we rekening met bereikbaarheid van installaties en hebben we prefab installatie-units op het dak geplaatst: uit het zicht voor de bewoners en voor onszelf makkelijk te onderhouden.” Ook Van Oostvoorn noemt een langjarige samenwerking tussen partijen belangrijk. “Wij hanteren een ‘buy-and-hold’ strategie, voor impact op lange termijn. Bovendien willen we in het object blijven investeren: in onderhoud of, als de zorg er over vijftien jaar anders uitziet, in renovatie. Onze investering eindigt niet op de dag van oplevering. We blijven met deze partijen verbonden, ieder investeert op zijn eigen manier in het gebouw om zorghuisvesting te behouden.”
De visie van een huiselijke zorgomgeving wordt doorgevoerd in alle vezels van de Viattence-organisatie. Zo wordt sinds 1,5 jaar gewerkt met praktijkleren, waarbij ROC-leerlingen vanaf dag 1 de zorgwoning als klaslokaal hebben. Ook de werkprocessen worden gewijzigd. “Elders worden bewoners om 7.00 uur wakker gemaakt en om 21.00 naar bed gebracht, want om 22.00 uur begint de nachtdienst. Wij passen de werktijden aan op het ritme van de bewoners”, stelt De Vries. “Verder is de oude inkoopvorm opgeheven, medewerkers krijgen een pasje om boodschappen te doen. Een medewerker op de groep bepaalt samen met bewoners wat er gegeten wordt. De boodschappen worden via een app op de tablet besteld. Zo geven we eigen regie handen en voeten, zonder compromissen.” Op 4 november wordt Hofje Wendakker geopend door minister Hugo de Jonge. Een erkenning van de omslag die Viattence wil bewerkstelligen: de bewoner/cliënt zien als persoon, inspelen op hun behoeften en wensen. “Die omslag is hard nodig nu het aantal ouderen de komende tien jaar verdubbelt, het aantal mensen met dementie in 2040 stijgt naar meer dan een half miljoen en de beroepsbevolking met 30 procent daalt. Je móet zorg anders gaan organiseren.”
Tekst: Wilma Schreiber
Dit artikel is eerder verschenen in FMT Gezondheidszorg magazine
