Noordwest baseert nieuwbouw Alkmaar op best practices
Komende jaren gaat Noordwest Ziekenhuisgroep haar hoofdlocatie in Alkmaar in drie fasen volledig vernieuwbouwen. Inmiddels is de eerste fase van de hoogbouw gestart, met daarin de acute as met de OK’s, verpleegafdelingen voor complexe zorg, spoedplein met SEH en de IC. Flexibiliteit en de huidige ontwikkelingen in de zorg zijn de voornaamste argumenten voor de gefaseerde aanpak. Door te bouwen in fases, zijn we in staat steeds in te spelen op het veranderende zorglandschap en onze nieuwbouw en zorgprocessen daar op aan te passen.
tekst • Wilma Schreiber | foto’s • Noordwest Ziekenhuisgroep
Aanleiding voor de nieuwbouw is het simpele feit dat het bestaande ziekenhuis, dat in meerdere periodes (1960, 1980 en 1995) gebouwd is – technisch op is. De huidige plannen zijn gestart in 2015. “We kwamen tot de conclusie dat een gefaseerde nieuwbouw in Alkmaar op de bestaande locatie financieel gezien de beste optie was. Dan kunnen we het huidige ziekenhuis langzaam afschrijven. Verder bleken nieuwe, state-of-the-art apparaten niet goed meer in het gebouw in te passen”, verklaart Jurgen Sernee, lid raad van bestuur van Noordwest. De nieuwbouw is tevens aangegrepen om het ziekenhuis corona-proof te maken: meer eenpersoonskamers op alle acute afdelingen, wat meer zuurstofpunten en extra deuren op de begane grond. “Dat stelt ons in staat patiënten met een infectieziekte fijnmaziger geïsoleerd te verplegen.”
Groei of juist krimp
De huidige ontwikkelingen in de zorg zijn een tweede belangrijk argument voor de gefaseerde nieuwbouw. “Door te bouwen in fases, zijn we in staat steeds in te spelen op het veranderende zorglandschap en onze nieuwbouw en zorgprocessen daar op aan te passen. Dat we niet hebben hoeven bedenken welk ziekenhuis we over veertig jaar nodig hebben, maakt ons een stuk flexibeler”, aldus Sernee. Ter illustratie wijst hij op het Integraal Zorgakkoord dat voorziet in concentratie en spreiding van zorg. “Het kan best zijn dat in fase 3 ons ziekenhuis dan groter uitvalt, wanneer andere ziekenhuizen besluiten bepaalde ingrepen niet meer te leveren. Of, in het omgekeerde geval, juist krimpt.”
De coronapandemie heeft het belang van flexibiliteit onderstreept. “Onze inzichten van zes jaar geleden hebben we al aangepast, omdat bepaalde zorg inmiddels niet langer in het ziekenhuis plaatsvindt.”
30 procent kleiner
De eindsituatie is dan ook een 30 procent kleiner ziekenhuis. “Dat komt doordat we sturen op standaardisatie, uniformiteit en flexibiliteit. Zo komen standaard verpleegafdelingen repeterend terug in het hele gebouw en zijn ook de werkprocessen standaard. Als er dan over vijf jaar een andere afdeling naartoe verhuist, is dat geen enkel probleem”, stelt Sernee.
In het licht van de toenemende zorgvraag en het stijgende personeels-tekort investeert Noordwest in de nieuwbouw en tevens in technologie. “Enerzijds om patiënten meer regie te laten nemen, anderzijds om de werkprocessen voor zorgprofessionals leuker en makkelijker te maken. Zo hebben we in november op alle afdelingen bloeddrukmeters ge-plaatst die direct gekoppeld zijn aan het EPD; meetgegevens belanden daardoor meteen in het dossier van de patiënt. De verpleegkundige hoeft die dus niet meer over te typen.” Daarnaast wil Noordwest de samenwerking met huisartsen, verzorging, verpleging en thuiszorg in de regio verder intensiveren, om patiënten eerder te detecteren en op te vangen en zo ziekenhuisopname waar mogelijk te voorkomen. “Digitalisering speelt daarbij een belangrijke rol. Denk aan apps waarmee de patiënt zijn eigen gezondheid kan monitoren.”
In drie fases wordt het hele ziekenhuis opgerold en weer neergezet
Voor de nieuwbouw is een deel van het huidige ziekenhuis gesloopt. De nieuwbouw wordt weer aangesloten bij de bestaande bouw. Over een langere tijd wordt in drie fases het hele ziekenhuis opgerold en weer neergezet. Een mooi, complex speelveld, stelt Peter Geerlings, project-directeur nieuwbouw bij Noordwest. “De omgeving is kwetsbaar, met de parkachtige omgeving, een aantal naastgelegen monumentale panden en omwonenden. Dan is het belangrijk om het samen goed te doen. Dus niet zomaar een ondergrondse parkeerplaats aanleggen maar, met het oog op de bomen, een gellaag injecteren en zo een wisseling in het waterniveau voorkomen.” Daarnaast zijn alle damwanden en palen voor de bouwkuip trillingsarm gerealiseerd door deze te drukken in plaats van te heien. “Op die manier hebben we overlast voor de omgeving weten te minimaliseren.” Verder worden alle stakeholders op de hoogte gehouden via een speciale bouwapp. “Daarin melden we bijvoorbeeld wanneer mensen ‘s ochtends vroeg veel betonauto’s in de straat kunnen verwachten.”
Duurzaamheid is volgens Geerlings vanzelfsprekend een ambitie die het ziekenhuis omarmt. “We voldoen aan de normen van BENG (bijna energieneutraal gebouw, red.) als het gaat om isolatiewaarden voor gevels en vloeren. Daarnaast hebben we zonnepanelen op het dak en is het ziekenhuis aangesloten op het warmtenet van de huisvuilcentrale, waar in de bio-energiecentrale hout uit milieustraten wordt verbrand”, zegt hij. “Verder sorteren we voor op een gasloos ziekenhuis. Tot slot hebben we 2,5 jaar geleden op ons terrein in Den Helder een park van 19.500 zonne-panelen laten aanleggen, waarmee we makkelijk het equivalent aan be-nodigde elektriciteit in onze beide hoofdlocaties opwekken. Dat heeft ons een groencertificaat opgeleverd.” Ook de vestiging Den Helder wordt vernieuwd en verduurzaamd en alle installaties worden er gemoderniseerd.
‘We sorteren voor op een gasloos ziekenhuis’
Belangen in balans
Dat de plan- en aanbestedingsfase ruim zes jaar in beslag genomen hebben, noemt Sernee ‘best snel’. “Het gaat om een groot gebouw van 35.000 vierkante meter, daar heeft tijd in gezeten. Daar komt bij dat de eerste aanbesteding in 2019-2020 helaas geen aannemer opleverde. Wel hebben we het definitief ontwerp kunnen doorontwikkelen tot een technisch ontwerp. Verder is de bouwkuip ondertussen gerealiseerd door een andere aannemer, dat heeft weer tijd opgeleverd. In oktober dit jaar hebben we de aannemende partijen geselecteerd en gecontracteerd voor fase 1.”Ook externe omstandigheden – uiteenlopend van corona, materialenschaarste, hoge prijzen, oorlog in Oekraïne tot de stikstofproblematiek – hielpen niet mee. “Verder was ook een bestemmingsplanwijziging nodig, die tot aan de Raad van State is geweest. Ondanks alle uitdagingen hebben we eenieders belangen steeds in balans weten te houden.”
Klik met partners
Bij de selectie waren met name specifieke kennis en kunde omtrent het bouwen van zorgvastgoed belangrijke eisen. “Een ziekenhuis bouwen is toch heel wat anders dan woningbouw, er komt veel meer techniek bij kijken. Dat maakt het complex en uitdagend, daar zit niet elke bouwer op te wachten”, zegt Geerlings. “We zijn dan ook vroeg en lang in gesprek gegaan met potentiële partijen, zodat zij zich goed konden voorbereiden en wij hen goed konden leren kennen. We zijn zeer content met onze partners MedicomZes en ULC Installatietechniek; er is echt een persoonlijke klik.”
Tot slot wijst Sernee op de expertmatige aanpak bij het ontwerp van het ziekenhuis. “We hebben er bewust voor gekozen niet te starten met een blanco vel papier, maar ons te baseren op wat er elders al gebouwd is en goed functioneert. Die best practices zijn bepalend geweest voor ons programma van eisen. Want je kunt wel als ziekenhuis opnieuw het wiel gaan uitvinden, maar het is veel slimmer om van elkaars kennis gebruik te maken. Waarom geen landelijk platform, met informatie over eisen aan ruimten en installaties, waar ziekenhuizen uit kunnen putten? Want iedereen loopt tegen dezelfde vragen aan. Dan kun je veel discussietijd elimineren.”Met het programma van eisen als basis, is het ontwerp vervolgens verder verfijnd en per vlek (‘niet per afdeling’) gekeken hoe de samenwerking kon worden bevorderd. “Daarbij hebben we tevens sessies voor de gebruikers georganiseerd, wat geresulteerd heeft in een veel meer gedragen beeld.”
Kengetallen Noordwest Ziekenhuisgroep
• Primair verzorgingsgebied omvat circa 465.000 inwoners, voor topklinische functies zijn dat er ongeveer 700.000, voor het traumacentrum rond de 1 miljoen.
• In totaal telt Noordwest 4.495 medewerkers, 338 medisch specialisten, 596 vrijwilligers.
Longreads zijn artikelen die wekelijks online geplaatst worden die uit het magazine komen.
