Veel zorgorganisaties worstelen met het spanningsveld tussen vrijheid en bescherming. Hoe geef je bewoners een gevoel van ‘thuis’ in een omgeving waar ze eigenlijk niet willen zijn? In Beekbergen opende in mei 2022 de nieuwe zorglocatie Marken Haven. KAW ontwierp het gebouw en ging tijdens het ontwerpproces met opdrachtgever Atlant op zoek naar oplossingen.
Bij het Gelderse Beekbergen huisvest Atlant mensen met het syndroom van Korsakov, de ziekte van Huntington, dementie of gerontopsychiatrische problematiek (GP). In Marken Haven wonen mensen van uiteenlopende leeftijd. Sommigen komen binnen in hun dertiger jaren en wonen er nog veertig jaar, anderen stromen pas op latere leeftijd in. De organisatie ontstond in het jaar 2000, na diverse fusies.
Ontwerp
De meest recente toevoeging aan het terrein, Marken Haven, werd opgeleverd in mei 2022 en ontworpen door KAW. Het H-vormige gebouw is hoger dan de omliggende gebouwen en heeft een rode bakstenen gevel met ronde hoeken. Marken Haven telt honderd appartementen, verdeeld over vijf afdelingen en is onderdeel van een zorgcomplex waar in totaal ruim tweehonderd mensen wonen.
Een belangrijke wens in het programma van eisen was dat de bewoners van Marken Haven persoonlijke ruimte zouden krijgen. ‘Sommige mensen hier kunnen niet zelfstandig naar buiten’, zegt manager Yvonne te Winkel. ‘Hun wil je de gelegenheid geven om toch in de buitenlucht te kunnen zijn.’
De architecten stelden voor het gebouw te voorzien van balkons. Maar tijdens het ontwerpproces leek de buitenruimte geschrapt te gaan worden. Atlant was bezorgd over bewoners met suïcidale neigingen. De Rooij en haar collega’s vonden een oplossing in het toepassen van licht, demontabel hekwerk op de balkons. Waar het nodig is, plaats je het, en als het niet nodig is, laat je het weg. De opdrachtgever was overtuigd en de balkons kwamen er. Het leverde de bewoners veel extra leefkwaliteit op.
Persoonlijke behoeften
Op de afdeling Erasmusbrug hebben mensen een eigen badkamer en toilet. Een enorme vooruitgang, zo stelt verzorgende Greet de Groot. Ook de rust in het nieuwe gebouw draagt bij aan het welzijn van bewoners. Mensen slapen hier beter.
Vooraf dacht Atlant goed na over welke bewoner welk appartement zou krijgen. ‘Iemand die van gezelligheid houdt, zit perfect aan de kant van de binnentuin’, zegt De Groot. ‘Maar iemand die graag rust heeft, geven we een appartement aan de buitenkant.’ Zij toont een woning in die tweede categorie. Hij is ruim en comfortabel. In een hoek zit de grote badkamer. De wasbakken zijn geschikt voor mensen die in een rolstoel zitten, maar daardoor voor het personeel net iets te laag. ‘Zulke compromissen moet je soms sluiten bij het ontwerpen van een zorggebouw’, legt architect Candice de Rooij uit.
Gebouw met toekomst
Bij het ontwerpen van een zorggebouw ligt de weg naar een goede oplossing soms vol obstakels. Hoe eerder ontwerpers aan tafel zitten, hoe beter ze hun creatieve denkkracht kunnen inzetten. De mooiste dingen ontstaan vaak op het moment dat een opdrachtgever en een ontwerper samen lef tonen. Marken Haven is daar een goed voorbeeld van.
Deze plek is specifiek ontworpen voor de mensen die er nu wonen. Maar zouden hier in de toekomst ook bewoners met een heel andere aandoening kunnen intrekken? Te Winkel weet zeker dat dat het geval is. ‘De kamers zijn er sowieso geschikt voor. En alles is zo gemaakt dat er tilliften in kunnen.’
‘Alle deuren zijn breed’, vult De Groot aan. ‘Als er een andere groep bewoners komt, is daar ruimte genoeg voor.’
Candice de Rooij ontwerpt regelmatig zorggebouwen. ‘Aan het begin van het ontwerpproces vraag je jezelf als architect af: hoe kan ik net dat beetje extra doen? Voor mij zit dat hier in de buitenruimte die bewoners hebben. En in het feit dat Atlant zegt: we gaan er gewoon voor, we doen het. Het is fijn als je een opdrachtgever hebt die zo in elkaar zit.’
Zorgmedewerkers maken met hun inzet dagelijks het verschil voor bewoners van plekken als Marken Haven. En uiteindelijk bepalen zij samen de waarde van een gebouw. Toch is ook voor architecten een belangrijke rol weggelegd. Ruimtelijke oplossingen kunnen de kwaliteit van het leven in een zorggebouw vergroten – mits ontwerpers goed luisteren naar de mensen waarvoor ze het doen. Die aanpak levert zorgvuldig ontworpen gebouwen met een menselijk karakter op, die bewoners een gevoel geven dat zo dicht mogelijk bij thuis komt.
