Dankzij extreme hypofractionatie kan het aantal behandelingen bij prostaatkanker van 38 naar 5. Het Zuidwest Radiotherapeutisch Instituut (ZRTI) in Vlissingen en Roosendaal past deze baanbrekende bestralingstechniek toe voor de behandeling van patiënten met prostaatkanker.
De techniek waarbij de patiënt een dagelijks verhoogde dosis straling in minder sessies toegediend krijgt, heeft een lagere belasting voor de patiënt, geeft potentieel minder kans op bijwerkingen en is even effectief als een regulier bestralingsschema.
Extreme hypfracioinatie
Deze extreme hypofractionatie wordt toegepast op de bestaande TrueBeam® bestralingsversneller van Varian Medical Systems. Naast ZRTI passen ook Instituut Verbeeten, Maastro en Amsterdam UMC deze innovatieve methode toe. Inge Jacobs, radiotherapeut-oncoloog bij het ZRTI: “Voor de behandeling plaatst de uroloog speciale goudmarkers in de prostaat van de patiënt. Dit zijn heel kleine staafjes die we inzetten om de prostaat tijdens de bestraling goed te kunnen lokaliseren. Hiervoor maken we gebruik van triggered imaging: het beeldvormingsgedeelte van de versneller maakt tijdens de behandeling in een snel tempo röntgenfoto’s om aan de hand van de positie van de goudmarkers te bepalen of de prostaat niet beweegt. De locaties van de goudmarkers blijven tijdens de gehele bestraling nauwkeurig in beeld. Vindt er een afwijking plaats, bijvoorbeeld als een luchtbel passeert of een patiënt plotseling verkrampt, dan gebruikt de versneller de AutoBeam Hold-functie en wordt de bestraling automatisch gepauzeerd. We kunnen de patiënt dan waar nodig opnieuw positioneren en de behandeling hervatten. Het bijzondere van deze techniek is dat de bestraling uitermate nauwkeurig wordt toegediend, waardoor het mogelijk is om per sessie een dagelijkse dosis af te geven die tweeënhalf keer zo hoog is in vergelijking met een reguliere bestraling.”
Lagere belasting patiënt
Bij reguliere bestralingen komen patiënten 20 tot 38 keer naar het ZRTI voor een behandeling. Tom Harthoorn, radiotherapeutisch laborant: “Dat is een flinke opgave voor hen. Ze zijn vaak verzwakt door hun ziekte, hebben over het algemeen een hoge leeftijd en wonen hier in een vrij dunbevolkt deel van Nederland. Sommige patiënten moeten wel een uur rijden en zijn voor het vervoer afhankelijk van familieleden of een taxi. Met deze nieuwe benadering hoeft een patiënt maar vijf keer naar het ZRTI te komen.” Door de nauwkeurigheid van de bestraling is ook de kans op bijwerkingen kleiner. Harthoorn: “Er is immers minder risico dat omliggende weefsels of organen worden geraakt. Onderzoek wijst uit dat extreme hypofractionatie dezelfde resultaten laat zien als reguliere bestraling. De kans op genezing blijft dus even hoog.”
Gunstig
Ook het kosten-batenverhaal is zeer gunstig. Gekeken naar een volledig behandeltraject wordt de versneller korter gebruikt, waardoor deze meer patiënten kan bestralen. Frank Van den Heuvel, hoofd klinisch fysici: “Recent hebben we met de fysici van het ZRTI een pilot gedaan naar triggered imaging. We hebben de techniek vooral ingezet als manier om de beweging van patiënten te observeren. Binnen de groep bleek een aantal patiënten dat relatief veel bewoog tijdens de bestraling. Om de impact van die bewegingen op te vangen, wordt het stralingsvolume uitgebreid. Maar als je dan overschakelt van 20 naar 5 fracties, betekent het dat de marges van die uitbreiding een andere impact hebben. Bij de patiënten die relatief veel beweging vertoonden, was er daardoor sprake van ‘undersampling’. Met andere woorden: zij werden ondermaats bestraald. Naar aanleiding van die pilot hebben we toen met elkaar afgesproken dat we extreme hypofractionatie alleen toepassen als we continu controles kunnen doen. Dat kan nu dus met triggered imaging.”
Selecte groep
Momenteel is de techniek alleen toepasbaar bij kankerpatiënten met een laag risicoprofiel. Wanneer een patiënt een hoger risico heeft op uitzaaiingen, wordt vaak gekozen voor een andere behandeling. Deze keuze is afhankelijk van de waarde van het Prostaat Specifiek Antigeen (PSA), de agressiviteit (Gleaconscore) en het stadium van de tumor. “Bovendien zijn er technische beperkingen als een groter volume bestraald moet worden. Dankzij de implantatie van de goudmarkers komt de prostaat feilloos in beeld, maar de omliggende weefsels en organen kunnen we dan niet detecteren”, legt Harthoorn uit. Momenteel wordt de Ethos® therapy van Varian Medical Systems geïnstalleerd. Hiermee kan het ZRTI in de toekomst de behandeling van deze groep patiënten verder optimaliseren en aanpassen op de ligging en vorm van de omliggende organen. Een grotere groep patiënten zou dan in aanmerking kunnen komen voor deze techniek. Jacobs: “In theorie kunnen we ook andere beweeglijke tumoren bestralen, bijvoorbeeld in de lever, borsten of longen. Het is misschien zelfs mogelijk om ooit met nóg minder fracties een patiënt met prostaatkanker te behandelen. We gaan ons eerst verder in verdiepen en ervaring opdoen.”
Bron: Persbericht
