In het landelijk gebied tussen Putten en Barneveld ligt Zorgerf Buiten-verblijf. Het is de uitbreiding van Zorgerf Buiten-land, waar Yvonne en René van der Leest acht jaar geleden startten met dagbesteding voor mensen met dementie. Toen ze in Nijkerk kwamen wonen en zagen hoeveel ruimte er in de buurt was, vatten ze het plan op om met die ruimte iets te doen voor meer mensen dan alleen hun eigen gezin. Al vrij snel kwamen ze in contact met zorgorganisatie Beweging 3.0 en viel de keus op het gaan werken met ouderen met dementie. In totaal bieden ze nu aan 120 ouderen met dementie dagbehandeling op twee locaties en daarnaast wonen 32 ouderen met dementie op het in 2015 geopende Zorgerf Buiten-verblijf. Daniëlle Harkes en Arnout Siegelaar van het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg namen er onlangs een kijkje.
Vakantie op het Zorgerf
Centraal in de Zorgerf-aanpak staat het benutten van de omgeving voor buiten zijn, bewegen en vanzelfsprekende activiteiten. Dit alles in een landelijke omgeving die een vakantie-achtige, recreatieve context biedt. Er zijn moestuinen waarvan de opbrengst gebruikt wordt om zelf mee te koken, dieren moeten gevoerd en verzorgd, er kan gewandeld worden, de open haard moet gestookt en op Zorgerf Buiten-verblijf zijn twee kampeerplekken voor familie. Volgend jaar gaat een organisatie voor mensen met een beperking die plekken benutten om te leren kamperen. Voor de bewoners biedt dat dan weer leven in de brouwerij. Yvonne vertelt dat ze steeds nieuwe plannen heeft. Het terrein is niet af. Ook bouwactiviteiten bieden weer kansen om bewoners te prikkelen. Een van de bewoners is werkzaam geweest bij een bouwonderneming en houdt graag een oogje in het zeil bij de werkzaamheden aan de nieuwe schuur.
Op de dagbehandeling zien we voornamelijk heren, in de hofjes voor verblijf is de meerderheid vrouw. Het vermoeden is dat dit te maken heeft met de levensverwachting, die bij vrouwen gemiddeld hoger ligt. Zij kunnen thuis nog voor hun man zorgen als hij te maken krijgt met dementie. Als vrouwen te maken krijgen met dementie, zijn ze relatief vaak al weduwe.
Niks moet, alles mag
Het Zorgerf biedt behandeling maar het moet er niet zo uitzien. Er wordt slim gebruik gemaakt van alles wat de omgeving biedt. Om naar de moestuin te gaan, moet de jas aan en een stukje gelopen worden. Datzelfde geldt voor de zitslaapkamers en de huiskamer. Ze liggen los van elkaar rond een hofje; zo blijft iedereen regelmatig buiten komen. Het activiteitenaanbod is gevarieerd. Elke aanleiding die zich voordoet wordt benut. Als de koe kalft, is er beschuit met muisjes en op de kerstmarkt wordt een kampvuur gestookt en chocolademelk gedronken. Veel variatie binnen een vaste structuur geeft herkenbaarheid en prikkeling. En dat alles onder het motto ‘niks moet, alles mag’.
Positieve emoties
De bewoners die we tijdens ons bezoek hebben gesproken en gezien, leken fysiek en mentaal vitaal, terwijl er wel echt sprake is van een zware indicatie. Yvonne: ‘We proberen bewoners hier zo veel mogelijk te prikkelen om actief te zijn en te blijven. Mensen blijven daardoor veel actiever en vitaler dan in veel andere verpleeghuizen, waar die mogelijkheden er niet zijn.’ Er is dus geen sprake van selectie aan de poort. Bewegen kan veel beperkingen voorkomen, zoals onder meer blijkt uit het onderzoek van Erik Scherder. Uiteraard is er een wisselend beeld, niet alle bewoners komen bijvoorbeeld evenveel buiten en ook zijn sommigen aan een rollator of rolstoel gebonden. Maar Yvonne en René zoeken steeds naar individuele mogelijkheden om een bewoner uit te dagen om in beweging te komen. Daarbij appelleren zij aan ingesleten patronen en herinneringen die geassocieerd worden met positieve emoties volgens de methodiek van ‘foutloos leren’. Zo kan het zijn dat mensen weer gaan (helpen met) koken, of in de tuin werken. Gebleken is dat met deze methodiek ook nieuwe patronen kunnen worden ‘ingesleten’, zodat mensen met geheugenproblemen toch nieuwe dingen kunnen leren. En nieuwe dingen leren en iets doen zijn zaken die bijdragen aan de eigenwaarde van de bewoners.
Er is geen drempel om naar buiten te gaan
Op het terrein van het Zorgerf in Putten staan nu twee hofjes met ieder 16 bewoners. Een derde hofje wordt volgend jaar gebouwd. René en Yvonne hebben ze samen met de architect ontworpen en de plaatselijke aannemer heeft ze neergezet. Zo kunnen ze goedkoper bouwen dan wat binnen de zorg gebruikelijk is. De woningen zijn licht en er is veel verbinding met buiten. Elke ruime heeft een schuifpui of buitendeur. In de zomer wordt er veel buitengezeten en bewogen. Elke woning heeft een woonkeuken die verbonden is met twee huiskamers; de één wat rustiger dan de andere. Het idee is dat de 16 bewoners keuze hebben in waar en met wie ze de dag doorbrengen. Waar nodig helpen de medewerkers daarmee. De zitslaapkamers van 20 m2 bevinden zich in de andere gebouwen rond het hofje. Ze zijn per drie kamers ontsloten door een gezamenlijke hal met een grotere gemeenschappelijke badkamer. Elke zitslaapkamer heeft een eigen pantry en eigen wc met een wastafel. De ervaring leert dat niemand van de bewoners zelfstandig meer doucht; door de badkamer te combineren is er ruimte gewonnen voor de privéruimte.
Financieel
De woningen worden door de bewoner gehuurd van het Zorgerf. De huur zit door de sobere en doelmatige bouw onder de huurtoeslaggrens, zodat de voorziening voor iedereen bereikbaar is. De zorg en behandeling worden betaald uit een Volledig Pakket Thuis (VPT). Verpleeghuis Norschoten levert de behandelaars en het zorgpersoneel is in dienst bij Beweging 3.0, maar geselecteerd door Yvonne en René en zeer betrokken bij het Zorgerf.
Onderzoek
Het Zorgerf heeft geparticipeerd in het onderzoek naar ‘foutloos leren’. En recent is een onderzoek verschenen naar de effecten van kleinschalige zorgboerderijen van de Universiteit van Maastricht. Daaraan het Zorgerf niet meegedaan, maar Yvonne en René zijn overtuigd van de positieve effecten van het Zorgerf-concept voor bewoners en werken graag mee aan vervolgonderzoek op dit gebied.
Bron en foto: Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg
