Zorgen om WOZO-kabinetsplannen voor de ouderenzorg

Minister Helder (VWS, langdurige zorg) heeft op 4 juli de Tweede Kamer per brief geïnformeerd over de kabinetsplannen voor de ouderenzorg. Het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) gaat een ingrijpende koerswijziging in de ouderenzorg teweegbrengen. De belangrijkste drive is het tekort aan zorgpersoneel en de structurele overbelasting van veel mantelzorgers, zo stelt Helder. De oppositie en belangrijke actoren in het domein ouderenzorg maken zich grote zorgen, omdat zij de voorgenomen WOZO-beleid primair zien als een bezuiniging, en de oplossing voor het personeelstekort in hun ogen juist investeringen vraagt in plaats van bezuinigingen.

In maart stelde de toen kersverse minister Helder al dat de afgesproken uitbreiding van verpleeghuiscapaciteit niet haalbaar is. En dat we moeten omzien naar andere vormen van verpleegzorg. Hoe het kabinet zich die innovatie voorstelt, zet het uiteen in de kamerbrief ‘Programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen’ (WOZO) van 4 juli. Minder verpleeghuisplaatsen, langer thuiswonen en verdere digitalisering zijn de pijlers onder het WOZO-beleid. En ja, dat gaat ook over kostenbeheersing in de ouderenzorg. Die belopen nu € 15,6 miljard, en dat bedrag zal groeien naar € 17,2 miljard in 2026. WOZO moet de kostenstijging temperen, in een markt met een nijpend personeelstekort.

‘Geen verschraling’

De minister weigert het WOZO-perspectief te benoemen in termen van verschraling. Zij ziet bij ouderen vooral een wens tot vitaliteit en actieve deelname aan de samenleving. Daarbij hoort een stevig preventiebeleid voor leefstijlgerelateerde aandoeningen en ondersteuning van het streven om zelfstandig te blijven wonen.  Er moeten meer woningen komen die rekening houden met de zorgbehoefte van oudere bewoners; de minister noemt een aantal van minstens 50.000. En er wordt ingezet op een aanzienlijke rol voor zorgtechnologie, in meerdere levensdomeinen. Te denken valt aan huishouden, sociale interactie, bewegingsondersteuning, veiligheid, werk, vrijetijdsbesteding, gezond en actief leven en verzorging.

WOZO-beweging is al ingezet

Veel technologie is al in gebruik in de ouderenzorg. Domotica die minder mobiele mensen helpt bij dagelijkse handelingen als gordijnen sluiten of de verwarming regelen bijvoorbeeld. Zelf waarden meten raakt ook steeds meer in zwang; bloeddruk en glucosewaarden worden nu al door veel mensen zelf gemeten en met apps gemonitord en in hun medisch dossier gezet. Beeldbellen heeft door de coronacrisis een boost gekregen. Het gebruik van sensoren voor bijvoorbeeld valpreventie raakt ook al redelijk ingeburgerd. Dit soort ontwikkelingen zal nog een stuk verder doorgevoerd worden. Slim incontinentiemateriaal en de inzet van zorgrobots staan bijvoorbeeld nog in de kinderschoenen, maar zijn zeker niet de laatste ontwikkelingen die in gang gezet zullen worden.

Personeelsnorm

Tegenover meer technologie staat: minder personeel. Het is er gewoon niet, stelt de minister. Dat is wat het kabinet betreft reden om de personeelsnorm in de verpleeghuiszorg (minstens twee zorgmedewerkers op acht verpleeghuisbewoners) deels los te laten – of in minister Helders woorden: ‘door te ontwikkelen’. Dat moet op termijn 400 miljoen euro besparen. Het voorgenomen afscheid van de zwaar bevochten personeelsnorm stuit op verontwaardiging en weerstand. “Dat die zorgmedewerkers er niet zijn is onzin”, stellen voorvechters Hugo Borst en Carin Gaemers in het AD. “De uitstroom van zorgpersoneel is gigantisch hoog, 43 procent vertrekt binnen twee jaar. Dan is er een groot probleem met werkgeverschap! Alles gaat zo volgens processen dat het voor medewerkers bij negen van de tien instellingen niet meer fijn werken is. Zij mogen niks meer zelf beslissen, hebben te maken met belachelijke roosters en zien de bewoners lijden.” Ook van oppositiezijden uit de Kamer klinkt zware kritiek. Voorzitter Bianca Buurman van V&VN laat namens de beroepsvereniging optekenen dat ‘Doe meer thuis en digitaal-beleid’ alleen kan als daar ook meer geld naartoe gaat, zowel naar gemeenten als naar de wijkverpleging.

Nog niet geagendeerd

Volgens een perswoordvoerder van de Tweede Kamer is het onderwerp nog niet geagendeerd voor bespreking in het parlement. Dat zal zeker niet meer voor het zomerreces zijn.